Η μετανάστευση των λαών

 Tον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ μετακινήθηκαν προς τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία λαοί που ζούσαν πέρα από τα βόρεια και βορειοανατολικά σύνορά της. Η μετακίνηση αυτή έγινε σιγά - σιγά, άλλοτε ειρηνικά και άλλοτε με τη βία. 

Βασικό ρόλο στη μετανάστευση αυτή είχαν οι Ούννοι και οι γερμανικοί λαοί. Στα τέλη του 5ου αιώνα (476μ.Χ ) το ρωμαϊκό κράτος έχασε για πάντα το δυτικό του τμήμα. Διάφοροι λαοί (Γότθοι- Φράγκοι- Βάνδαλοι-Σάξονες) άρχισαν να μένουν μόνιμα εκεί και σχημάτισαν βασίλεια. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τους λόγους αυτής της μετανάστευσης. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η αρχική αιτία της μετανάστευσης ήταν μια αλλαγή στο κλίμα. Για αρκετό καιρό στη Βόρεια Ευρώπη και στην Ασία έκανε πολύ κρύο. Έτσι τα κτήματα για καλλιέργεια έγιναν λιγότερα και η κτηνοτροφία πιο δύσκολη.

Οι πληθυσμοί μετακινήθηκαν σε πιο θερμές και εύφορες περιοχές, επειδή είχε αυξηθεί ο πληθυσμός τους. Χρειάζονταν λοιπόν καινούρια εδάφη για καλλιέργεια και βοσκοτόπια. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αν και σε κρίση, ήταν ακόμη πλούσια. Ο πλούτος ήταν ίσως αυτό που τους έφερνε στα εδάφη της. Όταν έρχονταν νέοι πληθυσμοί σε μια περιοχή, οι παλαιότεροι κάτοικοι συχνά αναγκάζονταν να μετακινηθούν. Η διαδικασία αυτή ήταν συχνά ιδιαίτερα βίαιη.